เคยไหมครับ? นั่งดูข่าวทีวี หรือไถฟีดโซเชียล แล้วเห็นบริษัทใหม่ๆ เข้าตลาดหุ้น มีแต่คนพูดถึงหุ้น IPO (Initial Public Offering **(การเสนอขายหุ้นแก่ประชาชนทั่วไปครั้งแรก)**) (อ่านว่า ไอ-พี-โอ) บางคนก็ได้หุ้นมา บางคนก็พลาดไป แล้วเจ้า IPO เนี่ย มันคืออะไรกันแน่? แล้วถ้าเราอยากเป็นเจ้าของบริษัทเหล่านี้บ้างล่ะ ซื้อหุ้น ipo ยังไง? บทความนี้ ในฐานะคอลัมนิสต์การเงินที่จะพยายามย่อยเรื่องยากๆ ให้เข้าใจง่ายๆ จะพาคุณไปไขข้อข้องใจแบบหมดเปลือกครับ
ลองนึกภาพตามนะครับ บริษัทที่เราเห็นเติบโตมาเรื่อยๆ อย่างร้านอาหารที่เราชอบไปกิน หรือแอปพลิเคชันที่เราใช้ประจำ วันหนึ่งเขาอยากขยายกิจการให้ใหญ่กว่าเดิมมากๆ แต่เงินทุนที่มีอยู่ไม่พอ เขาเลยตัดสินใจ “ระดมทุน” จากประชาชนทั่วไปเป็นครั้งแรกนี่แหละครับ คือที่มาของการเสนอขายหุ้น IPO หรือชื่อเต็มๆ คือ Initial Public Offering **(การเสนอขายหุ้นแก่ประชาชนทั่วไปครั้งแรก)**
การทำ IPO เหมือนบริษัทมาเคาะประตูบ้านเรา ชวนเรามาเป็นเจ้าของร่วมกัน โดยการขายหุ้นส่วนหนึ่งให้เรานี่แหละครับ ข้อดีสำหรับบริษัทคือได้เงินไปขยายธุรกิจ ส่วนข้อดีสำหรับเราในฐานะนักลงทุนก็คือ ได้มีโอกาสลงทุนในบริษัทที่มีอนาคต อาจจะได้ผลตอบแทนที่ดีถ้าบริษัทเติบโต แถมบริษัทยังต้องผ่านการตรวจสอบจากหน่วยงานที่น่าเชื่อถืออย่าง สำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ (ก.ล.ต.) และ ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย (SET) หรือ ตลาดหลักทรัพย์ เอ็ม เอ ไอ (mai) ในระดับหนึ่งก่อนจะเข้ามาให้เราลงทุนได้
ทีนี้ คำถามสำคัญคือ ถ้าอยากจะร่วมเป็นเจ้าของกับเขาบ้าง ซื้อหุ้น ipo ยังไง? ไม่ใช่ว่าใครจะเดินไปซื้อได้ง่ายๆ เหมือนซื้อของในร้านสะดวกซื้อนะครับ มันมีขั้นตอนและที่สำคัญคือ “การบ้าน” ที่เราต้องทำก่อนตัดสินใจ
**ก่อนจะจองซื้อหุ้น IPO ต้องดูอะไรบ้าง? อ่าน “หนังสือชี้ชวน” ให้ขาด!**
นี่คือหัวใจสำคัญเลยครับ เปรียบเหมือนหนังสือรุ่นของบริษัทที่คุณกำลังจะไปลงทุน ทุกบริษัทที่เสนอขายหุ้น IPO จะมีเอกสารสำคัญที่เรียกว่า “หนังสือชี้ชวน” (Prospectus) อยู่ในนี้มีข้อมูลครบถ้วนที่เราต้องใช้ประกอบการตัดสินใจ ไม่ต้องกลัวว่ามันจะยากเกินไป ลองค่อยๆ ทำความเข้าใจไปทีละส่วนนะครับ
1. **เขาเอาเงินไปทำอะไร (วัตถุประสงค์การระดมทุน)?**
บริษัทที่ขายหุ้น IPO ได้เงินมาเยอะนะครับ เราต้องรู้ว่าเขาจะเอาเงินก้อนนี้ไปใช้ทำอะไร เช่น ไปสร้างโรงงานใหม่ ขยายสาขา ไปใช้หนี้ หรือเก็บไว้เป็นเงินทุนหมุนเวียน การรู้ตรงนี้จะช่วยให้เราเห็นภาพว่าบริษัทจะเติบโตไปในทิศทางไหน และเงินทุนที่เราใส่เข้าไปจะถูกใช้ให้เกิดประโยชน์กับธุรกิจจริงหรือไม่
2. **เรามีโอกาสได้หุ้นแค่ไหน (สัดส่วนจำนวนหุ้นที่ออกเสนอขาย)?**
หุ้น IPO ที่เสนอขาย ไม่ได้ให้ประชาชนทั่วไปทั้งหมดนะครับ บางส่วนอาจจะขายให้นักลงทุนสถาบัน หรือผู้ถือหุ้นเดิม เราต้องดูว่ามีสัดส่วนเท่าไหร่ที่แบ่งมาให้ “รายย่อย” แบบเราๆ ที่สำคัญคือระบบการจัดสรรหุ้น ปัจจุบันนิยมใช้ระบบ “Small Lot First” ซึ่งหมายความว่า ผู้จองซื้อรายย่อยทุกคนที่จองตามจำนวนขั้นต่ำมีสิทธิ์ได้รับการจัดสรรอย่างน้อย 1 หน่วยการจองซื้อก่อน แล้วค่อยวนจัดสรรเพิ่มถ้ายังมีหุ้นเหลือ ระบบนี้ช่วยกระจายโอกาสให้รายย่อยได้หุ้น แต่ก็ไม่ได้การันตีว่าจะได้ครบตามที่จองทั้งหมดนะครับ
3. **ต้องจ่ายเท่าไหร่ และจองขั้นต่ำกี่หุ้น (ราคาที่เสนอขายและจำนวนจองซื้อขั้นต่ำ)?**
อันนี้ตรงไปตรงมาครับ ต้องรู้ว่าหุ้น IPO ตัวนี้เสนอขายในราคาหุ้นละเท่าไหร่ และต้องจองซื้อขั้นต่ำกี่หุ้น (เช่น ขั้นต่ำ 1,000 หุ้น) เราจะได้เตรียมเงินไว้ถูก ในหนังสือชี้ชวนจะบอกด้วยว่าเขากำหนดราคามาอย่างไร เช่น เทียบกับอัตราส่วน P/E Ratio (Price/Earnings Ratio – อัตราส่วนราคาต่อกำไร) ของบริษัทอื่นๆ ในอุตสาหกรรมเดียวกัน เพื่อให้เห็นภาพว่าราคานี้แพงไปหรือเปล่าเมื่อเทียบกับความสามารถในการทำกำไร
4. **บริษัทนี้ทำอะไร และอุตสาหกรรมเป็นไง (การทำความเข้าใจธุรกิจและอุตสาหกรรม)?**
อย่าเพิ่งรีบ ซื้อหุ้น ipo ยังไง ถ้ายังไม่รู้ว่าบริษัทนี้ทำอะไรจริงๆ จังๆ เขาอยู่ในธุรกิจอะไร มีแนวโน้มเติบโตไหม คู่แข่งเป็นใคร ส่วนแบ่งการตลาดเป็นยังไง การเข้าใจพื้นฐานธุรกิจเหมือนการรู้ว่า “เรากำลังจะร่วมทีมกับใคร” ครับ ถ้าทีมนี้อยู่ในสนามที่กำลังบูม และมีฝีมือ เราก็มีโอกาสชนะไปด้วย
5. **งบการเงินเขาเป็นยังไง (การวิเคราะห์งบการเงินและอัตราส่วนทางการเงิน)?**
อันนี้อาจจะดูเป็นตัวเลขเยอะๆ หน่อย แต่อย่าเพิ่งถอยครับ งบการเงินบอกสุขภาพของบริษัท ทั้งงบดุล (บอกสินทรัพย์ หนี้สิน ทุน) งบกำไรขาดทุน (บอกรายได้ ค่าใช้จ่าย กำไร) งบกระแสเงินสด (บอกเงินเข้าเงินออก) ลองดูตัวเลขอัตราส่วนสำคัญๆ เช่น D/E Ratio (อัตราส่วนหนี้สินต่อส่วนของผู้ถือหุ้น) บอกว่าบริษัทมีหนี้เยอะแค่ไหนเทียบกับทุนตัวเอง หรือ ROE Ratio (อัตราส่วนผลตอบแทนผู้ถือหุ้น) บอกว่าบริษัทเอาเงินผู้ถือหุ้นไปทำกำไรได้เก่งแค่ไหน การดูงบการเงินและอัตราส่วนสำคัญ ช่วยให้เราประเมินได้ว่าบริษัทนี้แข็งแรงพอที่จะพาเราเติบโตไปด้วยกันไหม ลองเทียบกับบริษัทอื่นในอุตสาหกรรมเดียวกันยิ่งดีครับ
6. **ใครเป็นผู้บริหาร น่าเชื่อถือไหม (โครงสร้างการจัดการและการกำกับดูแลกิจการ)?**
คนที่จะพาบริษัทไปข้างหน้าคือผู้บริหารและคณะกรรมการบริษัทครับ เราต้องดูว่าผู้ถือหุ้นรายใหญ่คือใคร กรรมการเป็นใคร มีความเชี่ยวชาญในธุรกิจนั้นๆ ไหม มีกรรมการอิสระ หรือคณะกรรมการตรวจสอบที่คอยดูแลความโปร่งใสหรือเปล่า โครงสร้างการบริหารที่แข็งแกร่งและมีการกำกับดูแลกิจการที่ดี (Corporate Governance) ก็เป็นสัญญาณที่ดีครับ
7. **มีความเสี่ยงอะไรบ้าง (ปัจจัยความเสี่ยง)?**
การลงทุนมีความเสี่ยงเสมอครับ หนังสือชี้ชวนจะบอกปัจจัยความเสี่ยงที่อาจกระทบต่อธุรกิจ เช่น ความเสี่ยงจากคู่แข่ง ความเสี่ยงด้านกฎหมาย ความเสี่ยงทางการเงิน หรือแม้แต่ความเสี่ยงที่หุ้น IPO อาจจะมีราคาต่ำกว่าราคาจองซื้อเมื่อเข้าตลาดวันแรก การรับรู้ความเสี่ยงเหล่านี้จะช่วยให้เราตัดสินใจได้อย่างรอบคอบ ไม่ใช่หลับหูหลับตาจองตามกระแส
8. **เขาจะจ่ายปันผลให้เราไหม (นโยบายการจ่ายปันผล)?**
นอกจากกำไรจากส่วนต่างราคาหุ้นแล้ว ผู้ถือหุ้นก็มีสิทธิ์ได้รับเงินปันผล (Dividend) ถ้าบริษัทมีกำไรและมีนโยบายจ่าย เราก็ต้องดูนโยบายตรงนี้ด้วยครับ ว่าเขาจะจ่ายประมาณไหน จ่ายบ่อยแค่ไหน
9. **ช่วงนี้ตลาดหุ้นเป็นไง (สภาวะการลงทุนในตลาด)?**
สุดท้าย อย่าลืมมองภาพรวมของตลาดหุ้นในช่วงที่หุ้น IPO ตัวนี้จะเข้าซื้อขายด้วยครับ เพราะสภาวะตลาดโดยรวมมีผลอย่างมากต่อราคาหุ้น IPO ในช่วงแรก ถ้าตลาดโดยรวมดี อารมณ์นักลงทุนคึกคัก หุ้น IPO ก็มักจะเปิดตัวได้ดี แต่ถ้าตลาดซบเซา หรือมีปัจจัยลบต่างๆ ราคาหุ้น IPO ก็อาจจะไม่เป็นไปตามที่คาดหวัง
**ทำความเข้าใจแล้ว ทีนี้มาดูขั้นตอน “ซื้อหุ้น ipo ยังไง” จริงๆ**
เมื่อทำการบ้านจนหนำใจแล้ว และตัดสินใจว่าจะจองซื้อหุ้น IPO ตัวนี้ ขั้นตอนต่อไปก็คือการลงมือปฏิบัติครับ
1. **ติดต่อผู้จัดจำหน่ายหลักทรัพย์:** บริษัทที่ออกหุ้น IPO จะแต่งตั้ง “ผู้จัดจำหน่ายหลักทรัพย์” (Underwriter) ซึ่งส่วนใหญ่ก็คือบริษัทหลักทรัพย์ (บล.) หรือบางทีก็มีธนาคารร่วมด้วย เราต้องไปจองซื้อผ่านช่องทางที่ผู้จัดจำหน่ายฯ กำหนดครับ
2. **เลือกช่องทางการจองซื้อ:** สมัยก่อนต้องไปต่อคิวที่สาขา แต่เดี๋ยวนี้สะดวกขึ้นเยอะครับ มีทั้งระบบออนไลน์ผ่านแอปพลิเคชันหรือเว็บไซต์ของบริษัทหลักทรัพย์ หรือบางครั้งก็ยังจองผ่านเอกสารได้ ลองสอบถามผู้จัดจำหน่ายฯ ที่เรามีบัญชีอยู่ หรือดูรายละเอียดในหนังสือชี้ชวนครับ
3. **เตรียมเอกสารและเงินให้พร้อม:** ปกติก็ต้องมีบัญชีซื้อขายหลักทรัพย์ (ถ้ายังไม่มีก็เปิดซะก่อน) และเตรียมเงินให้พอสำหรับจำนวนหุ้นที่เราต้องการจองซื้อตามราคาเสนอขาย อย่าลืมดู “กำหนดวันจองซื้อและวิธีการชำระค่าซื้อ” ให้ดีนะครับ ต้องโอนเงินหรือให้หักบัญชีตามวันที่กำหนด
4. **ขั้นตอนการจองซื้อ (ผ่านแอปฯ/ออนไลน์):** ถ้าจองผ่านระบบออนไลน์ ขั้นตอนจะคล้ายๆ กันคือ เข้าสู่ระบบ เลือกเมนูจองซื้อหุ้น IPO เลือกหุ้นที่ต้องการ อาจจะมีให้อ่านหนังสือชี้ชวน ยอมรับเงื่อนไขต่างๆ กรอกจำนวนหุ้นที่ต้องการจอง ตรวจสอบข้อมูล ยืนยันคำสั่ง แล้วระบบก็จะแจ้งให้ชำระเงิน อาจจะเป็นการหักเงินจากบัญชีซื้อขาย หรือหักจากบัญชีธนาคารที่ผูกไว้ ขั้นตอนนี้สำคัญมาก ห้ามพลาดเด็ดขาด!
5. **หลังจองซื้อ… รอผลการจัดสรร:** หลังจากปิดการจองซื้อแล้ว ผู้จัดจำหน่ายฯ จะดำเนินการจัดสรรหุ้นตามหลักเกณฑ์ที่กำหนด (เช่น Small Lot First) เราต้องรอ “การแจ้งผล” ครับ ว่าได้รับการจัดสรรกี่หุ้น ได้ครบตามที่จองไหม หรือไม่ได้เลย ถ้าได้รับการจัดสรรไม่ครบ หรือไม่ได้เลย ส่วนต่างของเงินที่ชำระไปก็จะถูกคืนเข้าบัญชีเราตามกำหนด ไม่ต้องกังวลครับ
**ข้อควรรู้หลังการจองซื้อ:** การจองซื้อหุ้น IPO โดยเฉพาะระบบออนไลน์ ส่วนใหญ่เมื่อยืนยันคำสั่งไปแล้ว จะไม่สามารถยกเลิกหรือเปลี่ยนแปลงได้นะครับ และจำไว้เสมอว่า การจองซื้อไม่ได้หมายความว่าจะได้หุ้นครบตามจำนวนที่ต้องการเสมอไป ขึ้นอยู่กับเกณฑ์การจัดสรรและจำนวนผู้จองซื้อ
**หุ้น IPO มีข้อดีข้อเสียยังไงบ้าง?**
เหมือนเหรียญสองด้าน การลงทุนในหุ้น IPO ก็มีทั้งข้อดีและข้อที่ต้องพิจารณาครับ
**ข้อดี:**
* **ผ่านการกลั่นกรอง:** อย่างที่บอก บริษัทที่ทำ IPO ต้องผ่านเกณฑ์ของ ก.ล.ต. และตลาดหลักทรัพย์ฯ ซึ่งช่วยให้มั่นใจได้ระดับหนึ่งว่าบริษัทมีสถานะทางกฎหมายที่ถูกต้อง มีโครงสร้าง มีงบการเงินตามเกณฑ์ที่กำหนด
* **โอกาสทำกำไรสูงในระยะสั้น:** ในช่วงที่ตลาดหุ้นคึกคัก หรือหุ้น IPO ตัวนั้นมีปัจจัยพื้นฐานดีมากๆ และได้รับความสนใจสูง ราคาหุ้นมักจะปรับตัวขึ้นแรงในวันแรกที่เข้าซื้อขาย ทำให้มีโอกาสทำกำไรอย่างรวดเร็วจากการขายหุ้นหลังเข้าตลาด
* **วิเคราะห์ง่ายในช่วงแรก:** ในช่วงแรก ข้อมูลหลักที่ใช้ประกอบการตัดสินใจคือข้อมูลในหนังสือชี้ชวน ทำให้การวิเคราะห์ในช่วงก่อนจองซื้อค่อนข้างจำกัดและมุ่งเน้นไปที่ข้อมูลพื้นฐานของบริษัท
**ข้อเสีย:**
* **ความผันผวนสูง:** ราคาหุ้น IPO ในช่วงแรกที่เข้าซื้อขายในตลาดหลักทรัพย์ฯ มักมีความผันผวนสูงมาก อาจจะปรับขึ้นแรงก็ได้ หรือปรับลงแรงจน “ต่ำจอง” คือราคาลดลงต่ำกว่าราคาที่เราจองซื้อไว้ก็เป็นไปได้เช่นกัน
* **ข้อมูลจำกัดกว่าหุ้นทั่วไป:** แม้จะมีหนังสือชี้ชวน แต่บริษัท IPO ก็ยังไม่มีประวัติการซื้อขายในตลาดหลักทรัพย์ฯ ทำให้เราไม่มีข้อมูลราคาหุ้นในอดีตมาวิเคราะห์เทคนิค หรือไม่มีบทวิเคราะห์จากหลายๆ โบรกเกอร์มาให้เปรียบเทียบเท่าหุ้นที่ซื้อขายมานานแล้ว
* **อาจไม่ได้หุ้นตามที่ต้องการ:** แม้จะจองซื้อไปแล้ว ก็ไม่แน่ว่าจะได้รับการจัดสรรครบตามจำนวน ยิ่งหุ้นตัวไหนฮอตมากๆ มีคนจองเยอะ โอกาสได้หุ้นก็ยิ่งน้อยลง
**กลยุทธ์การลงทุนหุ้น IPO: จองก่อนเข้าตลาด หรือซื้อหลังเข้าตลาด?**
คำถามยอดฮิตคือ เราควร ซื้อหุ้น ipo ยังไง? คือจองซื้อก่อนที่หุ้นจะเข้าตลาด หรือรอให้เข้าตลาดแล้วค่อยไปซื้อ?
* **การจองซื้อก่อนเข้าตลาด:** วิธีนี้มีโอกาสสูงที่จะได้หุ้นใน “ราคาจอง” ซึ่งหากหุ้นเข้าตลาดวันแรกแล้วราคาวิ่งขึ้น ก็มีโอกาสทำกำไรได้ทันที แต่ก็มีความเสี่ยงที่จะได้หุ้นไม่ครบตามที่ต้องการ และหากตลาดไม่ดี หุ้นอาจมีราคาต่ำจองในวันแรก ทำให้ขาดทุนได้
* **การซื้อในตลาดหลังเข้าซื้อขาย:** วิธีนี้เราจะได้เห็นราคาหุ้นจริงๆ หลังเข้าตลาดแล้ว รอให้ราคาเริ่มนิ่งๆ สะท้อนปัจจัยพื้นฐานและสภาวะตลาดมากขึ้น เราอาจจะได้ซื้อในราคาที่สูงกว่าราคาจอง แต่ก็ได้เห็นการเคลื่อนไหวของราคาและมีข้อมูลการซื้อขายมาประกอบการตัดสินใจมากขึ้น ความเสี่ยงด้านความผันผวนสูงปรี๊ดในวันแรกก็จะลดลง
**สรุปส่งท้าย: การลงทุนในหุ้น IPO ไม่ใช่แค่การลุ้นโชค**
การลงทุนในหุ้น IPO น่าสนใจครับ มีเสน่ห์ตรงที่เป็นโอกาสในการเป็นเจ้าของบริษัทที่อาจจะเติบโตอย่างก้าวกระโดด และมีโอกาสทำกำไรได้เร็ว แต่ก็ไม่ใช่การลงทุนที่ปราศจากความเสี่ยงครับ การจะ ซื้อหุ้น ipo ยังไง ให้ได้ผลตอบแทนที่ดีและลดความเสี่ยงลงได้มากที่สุด ต้องอาศัย “การทำการบ้าน” ศึกษาข้อมูลในหนังสือชี้ชวนอย่างละเอียดถี่ถ้วน เข้าใจธุรกิจ ประเมินฐานะการเงิน รับรู้ความเสี่ยง และพิจารณาสภาวะตลาดประกอบ
อย่าเพิ่งรีบตามกระแสครับ ใช้เงินลงทุนที่พร้อมจะเสียได้ (เพราะการลงทุนมีความเสี่ยง ผู้ลงทุนควรศึกษาข้อมูลก่อนตัดสินใจลงทุน) ทำความเข้าใจในสิ่งที่เราจะลงทุน เหมือนเลือกคู่ชีวิต ก็ต้องดูกันให้นานๆ ดูแลกันให้ดีๆ
⚠️ **คำแนะนำปิดท้าย:** หากคุณมีเงินลงทุนจำกัด หรือสภาพคล่องไม่สูงมากนัก การจองซื้อหุ้น IPO อาจจะมีความเสี่ยงตรงที่เงินจะถูกบล็อกไว้จนกว่าจะถึงวันจัดสรร หรืออาจจะไม่ได้หุ้นเลย ถ้ากังวลเรื่องสภาพคล่อง การรอให้หุ้นเข้าตลาดและดูความเคลื่อนไหวของราคาสักพักก่อนตัดสินใจซื้อ ก็เป็นอีกกลยุทธ์ที่น่าพิจารณา เพื่อลดความเสี่ยงจากความผันผวนในช่วงแรกครับ
จำไว้ว่า การลงทุนที่ดีที่สุดคือการลงทุนในความรู้ครับ ยิ่งรู้มาก ยิ่งเข้าใจมาก โอกาสทำกำไรก็ยิ่งสูงขึ้น และความเสี่ยงก็จะยิ่งลดลงครับ ขอให้ทุกคนโชคดีกับการลงทุนนะครับ!
